روش های مختلف جهت یابی
جهت‌یابی، یافتن جهت‌های جغرافیایی است. جهت‌یابی در بسیاری از موارد کاربرد دارد. برای نمونه وقتی در کوهستان، جنگل، دشت یا بیابان گم شده‌باشید، با دانستن جهت‌های جغرافیایی، می‌توانید به مکان مورد نظرتان برسید. یکی از استفاده‌های مسلمانان از جهت‌یابی، یافتن قبله برای نماز خواندن و ذبح حیوانات است. کوهنوردان، نظامیان، جنگل‌بانان و… هم به دانستن روشهای جهت‌یابی نیازمندند.
هرچند امروزه با وسایلی مانند قطب‌نما یا سامانه موقعیت‌یاب جهانی (جی‌پی‌اس) میتوان به راحتی و با دقت بسیار زیاد جهت جغرافیایی را مشخص کرد، در نبود ابزار، دانستن روشهای دیگر جهت‌یابی مفید و کاراست.
روشهای مختلف جهت یابی
1- لانه مورچه‌ها :
که خاکریز لانه آنها سمت جنوب را نشان میدهد.
2- خورشید و اجسام :
شئ بلندی را در زمین فرومیکنیم آخر سایه ایجادشده را علامت می‌زنیم .
سپس ۲۰ تا ۳۰ دقیقه دیگر مراجعه می‌کنیم دوباره آخر سایه فعلی را علامت می‌زنیم .
دو نقطه را به هم وصل می‌کنیم پشت خط می ایستیم پای چپ را روی علامت سایه اول و پای راست را روی علامت سایه دوم می‌گذاریم .روبروی ما جهت شمال می‌شود.
3- تنه درختان بریده شده :
خطوط درخت رانگاه می‌کنیم هرجا که فاصله خطوط به هم نزدیک باشد سمت شمال و هرجا که فاصله خطوط از هم دور باشد سمت جنوب را نشان میدهد.
4- خزه روی درختان :
آن طرفی که خزه زیاد است سمت شمال را نشان میدهد
5- به وسيله ساعت مچي و خورشيد
• در هنگام روز ساعت را به طور افقي بگيريد.
• عقربه ساعت شمار را به طرف خورشيد اشاره دهيد.
• نيمساز زاويه بين عقربه ساعت شمار و علامت ساعت دوازده جنوب را نشان خواهد داد.
جهت یابی در شب :
الف) به وسیله ستاره قطبی ، این ستاره جهت شمال را نشان میدهد.
ستاره قطبی نور زیادی دارد واطراف آن تا شعاع زیادی ستاره‌ای دیده نمی شود. که بوسیله دب اکبر و ستارگان ذت الکرسی میتوان راحت تر ستاره قطبی را پیدا کرد.
ب) حرکت ظاهری ماه در آسمان از شرق به غرب است.
ج) خوشه پروین : دسته‌اى (حدود ده تا پانزده عدد ) ستاره، به شکل خوشه انگور، در یک جا مجتمع هستند که به آن مجموعه خوشه‌ی پروین می‌گویند. این ستارگان در همه حال دُمِ آنها به طرف مشرق است.
د) کهکشان راه شیری توده‌ی عظیمی از انبوه ستارگان است که تقریباً از شمال شرقی به جنوب غربی امتداد یافته است.
ه) جهت هلال ماه:
اگر دو نوک(تیری) هلال ماه را بهم وصل کنیم ، حرف p درست شد ، هلال ماه به سمت مغرب است و اگر q درست شد هلال به سمت مشرق است
جهت یابی با قبله
اگر جهت قبله و میزان انحراف آن از جنوب (یا دیگر جهت‌های اصلی) را بدانیم، می‌توانیم شمال را تشخیص دهیم. مثلاً اگر درتهران ۳۷ درجه از جنوب سمت به غرب متمایل شویم (یعنی حدوداً جنوب غربی)، به طرف قبله ایستاده‌ایم. پس هرگاه در تهران جهت قبله را بدانیم، اگر ۳۷ درجه از سمت قبله در جهت عکس عقربه‌های ساعت بچرخیم، به طرف جنوب ایستاده‌ایم، و اگر ۱۴۳ درجه (۳۷-۱۸۰) در جهت عقربه‌های ساعت بچرخیم، به طرف شمال ایستاده‌ایم.
قبله را از راه‌های مختلفی میتوان یافت:
· قبله‌نما: دقیق‌ترین روش تعیین قبله، به‌وسیلهٔ قبله‌نماست، که آن هم با یک قطب‌نما انجام می‌گیرد؛ و اگر ما قطب‌نما داشته باشیم، با آن قطب را مشخص می‌کنیم!
· محراب مسجد: محراب مساجد به طرف قبله‌است. در نمازخانه‌ها هم معمولاً جهت قبله مشخص شده‌است.
· قبرستان: مرده را در قبر روی دست راست، به سمت قبله می‌خوابانند. پس اگر شما طوری ایستاده باشید که نوشته‌های سنگ قبر را به درستی می‌خوانید، سمت چپ‌تان قبله است.
· دستشویی: از آن‌جا که قضای حاجت رو به قبله نباید باشد، معمولاً توالت‌ها را عمود بر قبله می‌سازند. این هم -در جایی که اصول اسلامی ساخت رعایت شده می‌تواند کمک‌کار باشد.